Bilgi
Değerli Okurlar.
2015 yılı Mayısında Zagreb Mimara Müzesi Koordinatörü Milica Japundžić’den aldığım bir mail ile Dubrovnik açıklarında bulunan ve 1580′lere tarihlenen bir Venedik Batığından, İznik seramiklerinin çıktığını öğrendim. Müzenin organize ettiği sergi ve etkinlik çerçevesinde Eylül 2015′de Mimara Müzesinde İznik seramikleri konusunda kapsamlı bir sunum yaptım.
Bu olay, yeni kitabım “İznik & İznic” i yazmama neden oldu.
İznik seramik obje ve desenleri 16.Yüzyıl’da İtalya’da kopyalanmış ve birkaç örneğe rastlanmıştı. Orijinal İznik’ler İtalya’ya nasıl gelmiş, nerelerde ve kimler tarafından kopyalanmış, somut bilgi ve kaynak olabilecek ciddi ve kapsamlı bir çalışma, ne yazık ki yoktu. 1.5 yıl süren detaylı ve titiz bir çalışma ile Kitabı bitirdim.
“İznik & İznic” Dört bölümden oluşuyor. İlk bölümde; İpek Yolu güzergâhı ve Uzak Doğu kervan ticaretini anlattım. İkinci bölümde; Osmanlı ile İtalya Şehir Devletleri arasındaki Akdeniz ve Levant Bölgesi ticaretini inceledim. Üçüncü Bölümde; ilk İznik seramik imitasyonlarının nasıl oluştuğunu ve buna paralel olarak İtalyan majolikalarının, özellikle desen olarak nasıl etkilendiklerini örnekleri ile tanıttım. Dördüncü ve son bölümde ise 19.Yüzyıl Avrupa’sında moda haline gelen İznik seramik objelerinin form, desen ve kompozisyon olarak neredeyse birebir kopyalanma serüvenini detaylı bir şekilde derledim.
Konunun bu kadar geniş olarak ele alındığı başka bir kaynak kitap yok. Okuyucularımın yoğun ilgisini çeken ilk kitabım “Sıraltı’nda Kalan Sırlar” ile “İznik & İznic” birbirini tamamlayan iki araştırmadır.
Vesile olan, emeği geçen herkese sonsuz teşekkür ederim.
Saygıyla
Mete Demirel
Mart 2017
* * *
Değerli Okurlar.
7 yıldır üzerinde çalıştığımız ve konusu sadece ”İznik seramikleri” olan araştırma kitabım “Sıraltı’nda Kalan Sırlar”, yayınlanma aşamasına geldi. Yaklaşık 700 sayfalık bu çalışma, 1480 – 1680 yılları arasındaki İznik seramik tarihine ışık tutacak tarihsel bir belge niteliğindedir.
2000′den fazla İznik seramiği, 1500′den fazla Yuan ve Ming dönemleri Çin ve Uzakdoğu seramikleri ve de 3000′den fazla 9. yüzyıldan 14. yüzyıla kadar olan dönemde üretilmiş Ortadoğu seramiği üzerinde yapılan çalışmalar sonunda, bu güne kadar yanlış bilinen ve/veya hiç bilinmeyen 32 farklı desen , motif ve kompozisyon için “belge ve kanıtları” ile ispatlanan “gerçek bilgiler” ortaya çıkarılmıştır.
Günümüze kadar gelen tarihleme hataları ise, birçok yorumcu tarafından ”tarih marjları” çok geniş tutularak telafi edilmeye çalışılmaktadır. Yaptığımız araştırma sonunda, tespit edilen 153 farklı kriter sayesinde tarihleme periyodları, 1520-1600 tarihleri arasında 5 seneye indirilebilmiştir. 1480-1520 ve 1600-1680 tarihlerinde ise bu periyodlar, 10’ar yıldır.
Dünyadaki İznik seramik koleksiyonlarına sahip tüm müze ve büyük satışlara aracılık eden müzayede şirketlerinin kataloglarındaki eksik ve/veya yanlış bilgilerin oranı, % 65 lerin üzerindedir. Oranın anormal yüksekliğine neden olan faktör, kaynak eser yetersizliğidir. Üstelik bugüne kadar yapılan araştırma ve çalışmaların önemli bir bölümünün birbirinin kopyası olması, gerçeklere ulaşımı engellemiştir. Bu uzun soluklu çalışmamıza rağmen, bizim dahi hala cevap vermekte tereddüde düştüğümüz , % 3 ler oranında desen, motif ve tarihsel sorular vardır.
Umarız bu araştırmamız, özellikle antika severler ve İznik seramiklerine ilgi duyanlar için bir rehber olur.
Yedi yıllık çalışma dönemimizde, gerek bilgi birikimleri ve gerekse ellerindeki imkanları kullandırmaları ve paylaşmaları nedeniyle; Çok değerli bilim insanları Prof. Dr.Gönül Kaynak, Prof. Dr. Orhan Küçüker, Prof. Dr. Ali Dönmez, Prof. Dr. Candan Terwiel, Doç. Dr.Hülya Doğru, Dr. Aslı Doğru Koca ve Dr. Serap Savaş Işıkhan’a. Ermenice tercümeler konusunda gösterdikleri hassas davranış ve destekleri nedeniyle İstanbul Ermeni Patrikhanesi Baş Katibi Sayın Vağarşak Seropyan ve Agos Gazetesinden Sayın Sarkis Seropyan’a. Ermeni Kültür Ve Dayanışma Derneği yöneticilerinden Sayın Can Erzurumluoğlu’na. Kitabın içeriği konusunda “Bu kitap dünya’da infial yaratır” cümlesini kullanarak araştırmamızı öven ve yayınlanması konusunda çok önemli çalışmalarda bulunan müzayede dünyasının Duayeni Sayın Turgay Artam’a. İznik Eğitim ve Öğretim Vakfı’ndan Sayın İnci Dallı’ya. Topkapı Sarayı Müzesi Müdür Yardımcısı ve Çin Porselenleri Uzmanı Sayın Ayşe Erdoğdu’ya. Topkapı Sarayı Müzesi Çin ve Japon porselenleri sorumlusu, Sanat Tarihçisi ve restoratör Sayın Serkan Gedük’e. Ülkemizin değerli seramik sanatçılarından Sayın İsmail Yiğit’e. Askeri Müze Başkanı Alb. Bülent Tütüncüoğlu’na. Osmanlı lalesini doğada bulup, dokümanlarını bizimle paylaşan Sayın Nijat Ayvaz’a. Son derece titiz grafik ve tasarım çalışmaları ile araştırmamıza artı değer kazandıran ve de e-kitap format dönüşümünü başarıyla gerçekleştiren, “Karma Grafik” firmasının sahibi değerli dostumuz Sayın İlker Mazı’ya. Web sitelerimizin kurulum ve yönetimini organize ederek, tüm teknik bilgisayar desteğini 365/24 uygulayan Sayın Aybars Oruç’a. Kitabın İngilizceye çevirisini büyük bir titizlikle tamamlayan Sayın Ceren Vuruşkan’a.
Bize yol gösteren, yönlendiren, kitabın tanıtımı ve Amerika’daki çalıştaylarımızın organizasyonları için büyük çaba harcayan Güney California Üniversitesinden Mrs. Karen Koblitz’e (The University of Southern California in Los Angeles. Associate Professor, Roski School of Fine Arts Faculty Senior Lecturer, Area Head). Büyük titizlikle İngilizce metinlerimizi kontrol ederek baskıya hazırlayan Amerikalı Editörümüz Mr. Robert Cameron Dean’e. Seramik değerleme uzmanı ASA yönetim kurulu kıdemli üyesi Mrs. Patricia Atwood’a. Her türlü yardım ve desteklerini unutmayacağımız seramik değerleme uzmanı Mr. Greg C. Brown’a. Antik Asya seramikleri danışmanı, değerleme uzmanı, araştırmacı ve öğretim üyesi Mr. John G. Ford’a.
Ayrıca gerek fikir, gerek bilgi ve gerekse görsel doküman desteklerini esirgemeyen ve de araştırmamızı teşvik eden, Sotheby’s Seniyor Director Head of Department Middle East and İndia, Mr. Edward Gibbs ‘e, Sotheby’s Türkiye Baş Direktörü Sayın Oya Delahaye’ye. Değerli İznik çini ve seramik koleksiyoneri Mr. George Antaki’ye. Ülkemizdeki Portekiz Fahri Konsolosu Sayın Aaron Nommaz’a. Türkiye’nin Lizbon Büyük Elçiliği Konsolosluk İşlerinden Sorumlu İkinci Katibi Sayın Ayla Yazan’a. British Museum yöneticilerinden Miss. Agatha Rutkowska‘ya ve Victoria & Albert Museum yöneticilerinden Mr.Joe Plommer’e, sonsuz şükran ve teşekkürlerimizi sunarız.
Son olarak; Babam Erkan Demirel’in verdiği bilimsel katkı, inatçı araştırma hırsı ve çabası olmasa, “Sıraltı’nda Kalan Sırlar” gün ışığına çıkamaz, tarihe not düşemez ve de Sizlere ulaşamazdı. Bazı durumlarda kelimelerin ne kadar yetersiz kaldığını fark edersiniz. Babama “teşekkür” de bunlardan biri…
Saygıyla.
Mete Demirel
Kasım 2013
